Tegoroczna pandemia wstrząsnęła porządkiem światowym i wymusiła rozwiązania idące dalej, niż wydawało się to wcześniej możliwe w systemie demokracji zachodniej. Kto z nas mógł sobie na przykład wyobrazić zamknięte przez wiele miesięcy szkoły czy odwołane wybory? Ci, którzy najlepiej reagują na ten kryzys, zadecydują, jak w przyszłości będzie wyglądać świat. Ale jaki pomysł jest najlepszy? Czy wraz z odpornością na koronawirusa, nasza demokracja nabierze odporności na zagrażające jej procesy jak ekstremizmy czy nadchodzący kryzys gospodarczy? Czy może demokracja ucierpi jeszcze bardziej, bo „demokracja nie może funkcjonować, jeśli ludzie mają pozostawać w domach”, jak twierdzi socjolog Iwan Krastew? Czy Europa skutecznie odpowiada na to wyzwanie? Czy wrócimy do dawnego porządku? Czy kryzys to szansa na (radykalną) zmianę?
W Białorusi odbywają się bezprecedensowe protesty społeczne, w Libanie katastrofalna eksplozja w porcie w Bejrucie wywołała głęboki kryzys humanitarny i pogłębiła istniejący od dłuższego czasu kryzys polityczny, a we wschodnim basenie Morza Śródziemnego narastają napięcia między Turcją i Grecją wokół złóż gazu. Wszystkie te kryzysy stanowią wyzwanie dla stabilności i bezpieczeństwa w sąsiedztwie UE i wymagają od niej skutecznej odpowiedzi. Czy Unia, która od niedawna określa się jako “gracz geopolityczny”, stanęła na wysokości zadania? Jaki wpływ ma UE na konflikty, które są istotne dla jej interesów? Czy wspólna polityka europejska zagraniczna to mrzonka, a może rzeczywistość?
Wielotygodniowe zamknięcie w domach, likwidacja miejsc pracy, niepewność co do przyszłości, decyzje wielu rządów o wprowadzeniu przepisów naruszających swobody obywatelskie, uwypuklenie istniejących już podziałów i nierówności społecznych czy ekonomicznych – to społeczne żniwo pandemii. Jak zareagowały na nie społeczeństwa? Czy fala protestów w USA zapoczątkowała nową dyskusję o rasizmie? Czy bezprecedensowe protesty w Białorusi mają coś wspólnego z pandemią? W jaki sposób idee i metody przekraczają granice? Jak są adaptowane w nowych kontekstach? Czy obywatele i aktywiści są w stanie skutecznie współpracować ponad granicami?
Choć wspomnienie tzw. kryzysu migracyjnego powoli się zaciera, problemy, które stały u jego podłoża, nie zostały rozwiązane. Do Europy nadal próbują dotrzeć ludzie uciekający przed wojną, głodem i prześladowaniami, a Morze Śródziemne niezmiennie zbiera swoje krwawe żniwo. Pożar w obozie Moria ukazał po raz kolejny, że Europa potrzebuje szybkich i wspólnych rozwiązań. Przez pięć lat Europejczycy nie znaleźli odpowiedzi na kluczowe pytania: Jaką rolę mają pełnić granice we współczesnym świecie? Kto może je przekroczyć? Czy w ogóle możemy i chcemy powstrzymać ludzi szukających lepszego życia? Jak znaleźć równowagę między obroną przed zagrożeniami, pomocą humanitarną a narastającymi egoizmami narodowymi?
Już teraz odczuwamy ekonomiczne i gospodarcze skutki pandemii: niedopinające się budżety państw wraz ze zwiększonymi wydatkami na ochronę zdrowia, znaczne szkody dla wielu gałęzi gospodarki czy instytucji kultury w wyniku zamknięcia zakładów pracy, sklepów, szkół czy teatrów. A podobno najgorsze ciągle przed nami. Jak należy oceniać sposoby reakcji na zapaść ekonomiczną wywołaną koronawirusem podejmowane przez państwa członkowskie i instytucje UE? Czy Fundusz Odbudowy może być przełomowy dla europejskiego modelu gospodarczego? Jakie będą jego szczegółowe rozwiązania i czy pozwoli on na realizację celów klimatycznych? Jaką rolę odegra dalsza cyfryzacja? W jaki sposób możemy zapewnić konkurencyjność UE na arenie globalnej w obliczu zmieniającego się układu sił i nadchodzącego kryzysu?
Chociaż różnica potencjału między Rosją a Chinami się powiększa, ich współpraca układa się coraz lepiej. Oba państwa prowadzą wspólne ćwiczenia wojskowe i wymieniają się technologią, wzajemnie uzupełniając swoje braki w wielu obszarach. Zarazem jednak Pekin, zwiększając swoją obecność gospodarczą, staje się graczem w bezpośrednim sąsiedztwie UE, a jego postawa nie zawsze jest zbieżna z postawą Moskwy. Jak te stosunki będą ewoluowały w najbliższych latach? Jak Chiny wpłyną na wschodnie sąsiedztwo UE? W jaki sposób Europa może odpowiedzieć na wyzwania, jakie te procesy rodzą?
Zwycięstwo Donalda Trumpa w 2016 r. było wstrząsem dla całej polityki międzynarodowej, a w największym stopniu odczuła to Europa, do tej pory ufna w amerykańskie gwarancje. Jego reelekcja przypieczętowałaby nową orientację USA – egoistycznego i wrogiego wobec instytucji multilateralnych państwa, podczas gdy wygrana jego konkurenta, Joe Bidena, oznaczałaby próbę naprawy dawnego porządku międzynarodowego. Czy Europejczycy są jednak gotowi zaufać ponownie Ameryce?
W tej debacie, niecałe dwa dni po wyborach w USA, porozmawiamy o tym, jakie będą ich skutki dla spraw międzynarodowych i perspektyw Europy jako globalnego mocarstwa. Jak ich zwycięzca ukształtuje amerykańską politykę zagraniczną? Czy Europa jest w stanie osiągnąć suwerenność strategiczną i uniezależnić swoją pozycję na świecie od kaprysów amerykańskich wyborców? Jak można uczynić stosunki transatlantyckie odporniejszymi na przyszłe wstrząsy?